CMENTARZ NR 123

Cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej

Nr 123 Łużna – Pustki

Cmentarz Nr 123 Łużna-Pustki położony jest na skraju wsi Łużna na wzgórzu 449 w lesie bukowym “Pustki”. Zajmuje powierzchnię 2.92 ha i należy do największych cmentarzy zrealizowanych przez Kriegsraber – Abteilung. W ewidencji austriackiej zwany “Pustki – Hohe”.

Pustki to wzgórze ofiarne Polaków, którzy walczyli w mundurach armii zaborczych, lecz oddali swe młode życie dla Polski.

Cmentarz mieści 875 grobów z czego 829 pojedynczych i 46 rządowych w których pochowano 1201 żołnierzy z tego 574 nieznanych.
Poległych pochowano grupowo , przede wszystkim według przynależności państwowej, a w przypadkach gdy to było niemożliwe do ustalenia – dokonano podziału na poszczególne formacje wojskowe austro-węgierskie i niemieckie.

Każda pojedyncza grupa mogił , jak gdyby osobny cmentarz na tym wielkim cmentarzu otrzymała skromny pomnik i zbliżone do naturalnego parku zadrzewienie. Wijąca się serpentynami droga uzupełniona schodami w szczególnie stromych miejscach, tak prowadzi na szczyt wzgórza, że przechodzi obok każdej grupy mogił kończąc się na platformie gdzie pozostały fundamenty kaplicy cmentarnej. /drewniana kaplica w 1985 roku spłonęła/.

Kronika Akcji o cmentarzu tym wspomina wojenno-historyczne znaczenie gwałtownych walk na wzgórzu “Pustki” i wielką liczbę poległych.

Był to powód stworzenia miejsca pamięci o szczególnym wyrazie. Nałożyło to trudne
i odpowiedzialne zadanie na projektantów i twórców cmentarza, którzy dodatkowo inspirowani byli niezwykłym urokiem otaczającego krajobrazu i rozległego widoku
ku południowej stronie.

Cmentarz jest otoczony parkanem drewnianym z kamiennymi słupkami. Brama cmentarna została wykonana z kamienia łamanego. Brama ta swym oddającym nastrój dostojeństwem , przygotowuje odwiedzających do wzniosłej powagi, należnemu temu ogromnemu cmentarzowi. Po wejściu na cmentarz w osi bramy cmentarnej znajduje się katafalk. Po prawej stronie kwatery z niemieckimi poległymi, znajdują się mogiły nieznanych poległych, wznosząc się stopniowo na stoku, ku budowli w kształcie groty. Pamięć nieznanych przywołuje napis:

” W życiu rozdzieleni-

Śmiercią połączeni –

Nikt nie zna ich imienia

Przyjaciele i wrogowie.

Kim byli, co znaczyli,

Zgasło, minęło

Jedno pozostało pewne:

Ich wierność ! “

Duża stratą dla tego pięknego cmentarza było zniszczenie przez pożar drewnianej unikatowej w skali Europy Kaplicy cmentarnej – gontyny.

Kaplica ta w całości drewniana spoczywająca na kamiennym tarasie była dziełem inżyniera landszturmu Dusana Jurkowica. Wnętrze kaplicy potraktował budowniczy ze szczególną starannością. Wykonane w najczystszym stylu płaskorzeźby i bogato rzeźbiona, częściowo polichromowana, drewniana obudowa pokrywała sufit i ściany. W Środkowej części, naprzeciwko wejścia, znajdowała się naturalnej wielkości rzeźba Chrystusa dźwigającego krzyż- dzieło rzeźbiarza Żaka . Nad nią była umieszczona inskrypcja
 

“Nie lękajcie się

Sądu Swego Pana

Wy, z więńcem żwyciężcy na skroni

I porzućcie bojaźń wszelką

Bowiem wysoko ceni Pan

Śmierć Wiernych żołnierzy”

Brak tej wspaniałej – unikatowej gontyny jest przyczyną zmiany wyglądu i charakteru dzisiejszego cmentarza, natomiast uszkodzone w wielu miejscach przez ogień artyleryjski drzewa znajdujące się wewnątrz cmentarza, podkreślają nastrój wojenny tego niezapomnianego, wzniosłego miejsca, przywodząc na myśl zmagania poległych bohaterów.

Projekt i wykonanie: Johann Ritter von Szczepkowski oraz Duśan Jurković

Czas powstania: 1917 – 1918 r.

Wpisany do rejestru zabytków 18-07-1985r. KS.A. 563, dec. Nr 363/88