WACŁAW POTOCKI

Wacław Potocki, syn Adama i Zofii z Przypkowskich urodził się w 1621 roku w Woli Łużańskiej. Przy podziale majątku otrzymuje część wsi Łużnej oraz Łosie i Leszczyny. Kończy szkołę ariańską w Raciborsku pod Krakowem.

Mając 17 lat rozpoczyna służbę wojskową, biorąc udział w 1638 w wojnie polsko-kozackiej. W wieku 21 lat żeni się z Katarzyną Morsztynówną i zamieszkuje w Łosiu, a po pewnym czasie osiada w Łużnej. Jest gorącym szermierzem humanitarnych haseł Braci Pol­skich. W 1651 z pocztem kozackim udaje się na Ukrainę i walczy pod Beresteczkiem.

W początkowym okresie potopu szwedzkiego na zjeździe arian w Łużnej opowiada się po stronie szwedzkiej. Ostatecznie w latach 1652-1653 bierze udział w wojnie przeciwko Szwedom, wystawiając własnym sumptem oddział wojskowy. Po roku 1658 zostaje zmuszony do przej­ścia na katolicyzm.

Potocki cieszy się dużym mirem pośród szlachty ziemi krakowskiej. W 1667 roku zostaje wybrany na sejmiku proszowskim sędzią skarbowym z województwa krakowskiego. W latach 1667-1668 pełni intratną funkcję podstarościego grodzkiego w Bieczu, a w latach 1668-1676 sędziego grodzkiego bieckiego. W 1672 zostaje wybrany na komendanta obrony miasta przed spodziewanym najazdem tatarskim. W 1673 otrzymuje nominację na dowódcę grodu bieckiego, w którym stale przebywa. Pozycja poety wzrasta za czasów Jana III Sobieskiego, z którym pozostaje w dobrych stosunkach.

W 1673 dziedzic Łużnej wysyła na wojnę swego 22-letniego syna Stefana, który jednak po odbytej kampanii umiera we Lwowie. Ciało jego sprowadza do Biecza i chowa w kościele farnym. Zaciąga swego drugiego syna Jerzego do wojska koronnego, który w jego szeregach odbywa wyprawy wojenne na Ukrainę i walczy pod Żwańcem. W maju 1685 roku Wacław uzyskuje podpis królewski na dokumencie, mocą którego podczaszostwo krakowskie, złożone przez niego na rzecz syna, konferuje król „Jerzemu Potockiemu, swemu byłemu dworzaninowi, a teraz towarzyszowi chorągwi husarskiej za waleczność w wyprawach wojennych oraz za gorliwość w publicznych posługach oddaną”.

Dopiąwszy swego celu oddaje się znów działalności publicznej. Na sejmie w 1685 roku zostaje mianowany komisarzem do granic Śląska.

Rok 1691 jest dla Potockiego bardzo bolesny, ponieważ umiera jego syn Jerzy. On sam rozstaje się z życiem 9 lipca 1696 roku i zostaje pochowany przez synową w podziemiach klasztoru w Bieczu. Dopiero w roku 1986 dla uczczenia po­ety zostaje wmurowana tablica pamiątkowa w ścianę kościoła O.O. Franciszkanów- Reformatów w Bieczu.

Pozostawia po sobie bogatą spuściznę literacką, dzięki której jest zaliczany do najpłodniejszych polskich poetów czasów baroku, a jego literacki dorobek obejmuje kilka tysięcy wierszy. Twórczość literacką rozpoczyna prawdopodobnie w latach 40-tych XVII wieku. Wydaje wówczas „Pojedynek rycerza chrześcijańskiego”, który zjednuje mu szerokie rzesze arian. Później miejsce utworów religijnych zajmują utwory epickie jak np. „Lidia” i słynna „Transakcja wojny chocimskiej”. Po 1670 roku zaczynają dominować w jego twórczości utwory o charakterze okolicznościowym lub politycznym („Pogrom turecki z Hussein paszą pod Chocimem”). Pisze też po zwycięstwie Sobieskiego pod Chocimem zaktualizowaną wersję „Wojny chocimskiej”. U schyłku życia ukazuje się dzieło „ Poczet herbów szlachty Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego”.

W swych utworach krytykuje anarchię, ciemnotę i fanatyzm reli­gijny szlachty. Sam uważa się za poetę Pogórza Karpackiego i opisuje je malowniczo w swych utworach. Jego wiersze polityczne krążą w odpisach i są cytowane często przez średniozamożną szlachtę, którą poeta uważa za siłę zdolną wyprowadzić Rzeczpospolitę z pogłębiającego się upadku. Obecnie jest uważany za najbardziej sarmackiego pisarza literatury staropolskiej.

Oprac. A. Wietrzyk