TADEUSZ PATER

  
Urodził się 21 kwietnia 1921 r. w Koby­lance, gdzie jego ojciec Michał uzdolniony muzyk, był organistą. W 1934 ukończył siedmioklasową szkołę im ks. St. Konarskiego w Gorli­cach.

W wieku piętnastu lat wstępuje do Koła Młodzieży Ludowej w Kobylance. Mroczne i tragiczne lata okupacji przeżywa szczęśliwie współpracując z AK. Po wyzwoleniu w 1945 roku działa w Kole „Wici”, organizuje i prowadzi świetlicę młodzieżową w Kobylance. W czasach stalinowskich z powodu swych przekonań syn organisty staje się dla władz „wrogim elementem”. Po pewnym czasie w Kobylance powstają nowe organizacje młodzieżowe i Tadeusz włącza się do pracy z nimi jako aktor, a później ich reżyser. Grane wówczas w Ko­bylance sztuki A. Fredry, Słowackiego, Moliera cieszą się wielkim powodzeniem. Kryje się za tym olbrzymi wkład pracy i talent młodego reżysera.

W 1947 umiera jego ojciec, a rok później matka Leopoldyna z Dąbrowskich wraz a trzema synami przenosi się do Szalowej, gdzie obejmuje rodzinną gospodarkę. Młody działacz prócz pracy na ojcowiźnie zajmuje się działalnością społeczną.

W roku 1953 zostaje zarejestrowany w Szalowej zespół teatralny, którego prowadzenia podejmuje się młody reżyser. Jest on zarazem utalentowanym od­twórcą ról głównych. W pracach teat­ru wiejskiego bierze czynny udział dziesięciu nauczycieli, dwie wychowawczynie przedszkola i kilku starszych przedwojennych aktorów. Pierwszą wystawioną sztuką są „Damy i huza­ry” A. Fredry. Aktorzy stylowe stroje wypożyczają z teatru im. J. Słowackiego w Krako­wie. Wielomiesięczne próby przy lampie naftowej w klasie szkolnej kończą się pełnym sukcesem. Zespół szalowski rozsławia swą wieś i powiat, uznany za amatorski zespół o najwyższym poziomie w województwie rzeszowskim. Otrzymuje wraz z kierownikiem wiele słów uznania, gratulacji, podziękowań, nagród wo­jewódzkich i ministerialnych.

Działalność T. Patera nie zamykała się tylko na Szalowej. Po specjalistycznych szkoleniach uzyskuje z Ministerstwa Kultury i Sztuki dyplom reżysera. W 1958 zostaje zaangażowany przez Spółdzielnię CPLiA „Koronka” w Bo­bowej, gdzie powstaje 8 widowisk, populary­zujących ludowe zwyczaje i obyczaje. Od 1970 pełni funkcję reżysera oraz instruktora zespołów teatralnych i folklorystycznych w Powiatowej Poradni Kulturalno-Oświatowej w Gorlicach. Jest niezwykle oddany, ofiarny w niesieniu pomocy powstającym i działającym amatorskim zespołom a­rtystycznym, przekazując im salą swą wiedzę i doświadczenie.

Jego „siłactwo” najtrafniej o­kreśla autor artykułu zamieszczonego w „Podkar­paciu”: „Bez względu na pogodę, w mróz i śnieg zimą, a w upały latem wyrusza T. Pater w teren, do najodleglejszych zakątków powiatu gorlic­kiego. Dociera da każdej wsi, gdzie istnieje lub rodzi się ruch artystycz­ny”.

Od roku 1953 wystawiono w Szalowej 27 pozycji repertuarowych, a w ich przygotowaniu uczestniczyło 138 aktorów. Grano sztuki klasyczne i współczesne, jak komedie Fredry i Moliera, „Betlejem polskie” L. Rydla, „Powrót posła” Niemcewicza, „Wiesława” K. Brodzińskie­go, „Most” J. Szaniawskiego, „Stefan Batory i jego żołnierze” K. Korcellego. Wielo­krotnie w czasie Wielkiego Postu wystawiano misterium „Gdy umierał Zbawiciel”, a także staropolską sztukę Mi­kołaja z Wilkowiecka – „Historyję o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim”, której tekst uzyskał szalowski reżyser od znanego reżysera Kazimierza Dejmka.

Tadeusz Pater zmarł 26 sierpnia 1996 roku w Szalowej w wieku 75 lat i spoczął na miejscowym cmentarzu. Żegnały go grupy pracow­ników i działaczy kultury, którzy zdawali sobie sprawę z tego, że wraz z nim odchodzi dawny, piękny i pełen ideałów świat.

Opracowanie: Aleksander Wietrzyk