HELENA MORDAWSKA
Helena Mordawska, c. Stanisława Kuczały i Marianny z Wrońskich, urodziła się 11 stycznia 1900 r. w Gorlicach. Po ukończeniu prywatnego seminarium nauczycielskiego w Krakowie 15 grudnia 1921 r. podjęła pracę w szkole powszechnej w Szalowej. Po kilkuletnim pobycie w wiosce wyszła za mąż za Kazimierza Mordawskiego, syna znanego działacza ludowego Aleksandra Mordawskiego. 1 września 1930 r. objęła kierownictwo placówki po Marianie Marynowskim. Na tym stanowisku pracowała w Szalowej do przejścia na emeryturę w 1968 roku.
Wiele czasu przeznaczała pracy społecznej. Od 1922 r. prowadziła nieodpłatnie księgowość w miejscowej Kasie Stefczyka, zorganizowała Koło Gospodyń Wiejskich, była współorganizatorem teatru amatorskiego dla młodzieży. W roku 1929 staraniem H. Mordawskiej odbył się w budynku szkolnym kurs kroju i szycia. W kursie uczestniczyło 20 uczennic. Dwa lata później dzięki jej zabiegom powstała przy placówce oświatowej czytelnia ludowa, licząca 27 członków.
We wrześniu 1939 r. wyjechała do Rumunii, gdzie w miejscowości Craiova, wspólnie z kolegami zorganizowała i prowadziła do czerwca 1940 r. szkołę dla dzieci polskich uchodźców. Do Szalowej powróciła 12 sierpnia 1940 r. i obok normalnych zajęć szkolnych poświęciła się uzupełnianiu wiedzy uczniów w ramach tajnego nauczania. H. Mordawska pełniła także funkcję łączniczki pomiędzy Powiatowym Komitetem Oświaty i Kultury (PKOiK) w Gorlicach a lokalnymi komórkami tajnego nauczania. Przy pomocy syna Janusza (1929-1989) dostarczała z gorlickich składnic podręczniki, skrypty i materiały pomocnicze dla miejscowego podziemnego szkolnictwa oraz organizowała punkty nauczania i komplety uczniów.
17 stycznia 1945 roku Szalowa została wyzwolona spod okupacji hitlerowskiej, a w budynku szkoły zorganizowano szpital dla rannych żołnierzy sowieckich. Po oddaleniu się frontu przystąpiono do organizacji nauczania. Na wniosek H. Mordawskiej utworzono klasę siódmą i 7 lutego 1945 roku rozpoczęły się normalne zajęcia. Dzięki jej osobistemu zaangażowaniu w latach 1957-1963 roku przy szkole istniała dwuletnia Szkoła Przysposobienia Rolniczego. Czyniła wiele wysiłku na rzecz ożywienia życia kulturalnego we wsi i pomagała czynnie w organizacji szkolnego teatru amatorskiego.
Po przejściu na emeryturę zamieszkała w Krakowie. W roku 1982 napisała obszerną relację pt. „Szkolnictwo w latach 1939-1945 i tajne nauczanie w Szalowej woj. Nowy Sącz”. Za działalność zawodową i społeczną została uhonorowana m.in. Złotą Odznaką ZNP i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła w Krakowie 5 października 1986 r. i spoczęła na cmentarzu w Szalowej obok swojego męża Kazimierza.
Oprac. A. Wietrzyk
